FACILITEITEN

Het idee van (en verlangen naar) een bibliotheek blijkt ook uit de correspondentie, met vrienden, van Ebel Hero Ebels, wiens oprichting van de Willem de Zwijger Stichting (WdZ) – nauw verbonden met de huidige Nederlandse Boekerij (NB – Nederlandse boekenverzameling) – tot stand kwam met zijn dood, zoals hij in zijn laatste wil en testament had bepaald. In zijn laatste jaren schreef hij meer dan eens aan zijn vriend HL de Langen, over zijn wens om in de buurt van “een goede bibliotheek” te gaan wonen.

Maar de NB staat ook centraal in de geschiedenis van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV), hier in Kaapstad, waaruit de NB is voortgekomen ondanks haar fysieke vestiging in het SASNEV-gebouw.

Het was op 13 juni 1913 dat de bibliotheek, De Boekerij, onder de naam Hollandsche Leeskamer in Kaapstad werd opgericht, dankzij een subsidie van het ANV in Nederland. Oorspronkelijk was de
ANV (de Nederlandse vestiging) heeft boeken verzonden naar de ANV vestiging in Kaapstad. De Hollandsche Leeskamer was gehuisvest in het Afrikaans Koffiehuis in het Groote Kerk gebouw in Kaapstad.

In 1918 ontving de Leeskamer de eerste van regelmatige financiële bijdragen van het Kaapse provinciebestuur. De naam veranderde ook in de Openbare Hollandsch-AfrikaanseBoekerij en Leeskamer ANV.
Boekencollectie en Leeszaal).

Op 29 augustus 1934 verhuisde de bibliotheek voor de volgende 32 jaar naar Lily Street 6 in Kaapstad, met de officiële naam Openbare Afrikaans-Nederlandse Boekerij en Leeskamer. Dit gebouw werd in 1965 afgebroken en de boeken werden tijdelijk opgeslagen.

Een jaar later, in 1966, verhuisde de bibliotheek voor de volgende 16 jaar naar het Waalburggebouw in Kaapstad. In 1982 liep het huurcontract af en werden de boeken opnieuw tijdelijk opgeslagen. Maar in 1982 begon de Van Ewijck Stichting de huur van de bibliotheek te subsidiëren.

In 1983 verhuisde de bibliotheek naar het Satbelgebouw in Green Point, Kaapstad, en op 27 april 1984 werd de bibliotheek weer voor het publiek geopend. In 1989 veranderde de naam in de Nederlandse Boekerij-ANV.

Eind 1982 kwam er een einde aan de jarenlange subsidie van de Nederlandse regering toen het cultureel verdrag tussen Zuid-Afrika en Nederland afliep. Wel werd nog financiële steun ontvangen uit bronnen als de ZASM (Zuid-Afrikaanse Stichting Moederland), het Visser-Neerlandiafonds en de Van Ewick Stichting in Kaapstad.

Maar vanaf hier was het de Willem de Zwijger Stichting die een kardinale rol zou spelen in het voortbestaan van de bibliotheek, sinds haar besluit in 1991 om financiële steun te verlenen bij het huren van de grotere ruimte van het Satbelgebouw. De bibliotheek zou nu ook het centrum worden van alle activiteiten van de ANV-afdeling in Kaapstad.

De bibliotheek functioneert sinds 1913 zelfstandig, met een eigen bestuur.

In 1995 besloot de Stichting WdZ, in overleg met de ANV Kaapstad, een gebouw te kopen waarin een volwaardig Nederlands-Vlaams-Afrikaans cultureel centrum – waarin ook de bibliotheek zou worden ondergebracht – zou worden ondergebracht.

Sinds augustus 1997 opereert de bibliotheek vanuit dit nieuwe gebouw in Pinelands, het resultaat van de samenwerking tussen de Stichting Huis der Nederlande (tegenwoordig opererend als SASNEV), de Willem de Zwijger Stichting en de ANV vestiging Kaapstad. Het doel was specifiek om geschikte huisvesting te vinden voor de ANV Boekerij en daarbij de banden tussen Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika te versterken en op te bouwen.

Het is in dit gebouw dat de bibliotheek een centrale rol blijft spelen in het verbinden van mensen die het voortbestaan van de Nederlandse taal en cultuur – zoals uitgedrukt in de betekenis van de Groot Nederlandse Gedagte – een warm hart toedragen.

De eigendom van de ANV Boekerij, met inbegrip van het bronmateriaal, werd in 1998 in het kader van een permanente leasing- en leenovereenkomst overgedragen aan SASNEV.

De huidige bibliotheek werd tot 2005 beheerd als integraal onderdeel van het Huis der Nederlanden (nu SASNEV). Het beheer van de bibliotheek is nu in handen van de Vriende van die Nederlandse Bibliotheek Kaapstad, onafhankelijk van SASNEV.

Maar het is SASNEV dat de grootste collectie Nederlandse bronnen op het zuidelijk halfrond herbergt, met meer dan 30 000 titels. Het is de enige toegankelijke particuliere Nederlandse bibliotheek in Zuid-Afrika waar een boek in het Nederlands kan worden geleend.